Dünyanın En Basit Otomatik Işıldağı-Devre(röle yok, transistör yok)

[seron]

Merhaba arkadaşlar. Aktif şekilde elektronik devre yapmaya başladığımda ilk yaptığım devredir. Yıllardır kullanıyorum bir sıkıntısını görmedim.

Bundan yıllar evvel, ben çocukken Türkiye'de bir şarjlı ışıldak modası başladı. Herkesin evinde görmeye başlamıştık. O zamanlar cep telefonu falan yok, çok eski yıllardan bahsediyorum belki 1996 falan... Rahmetli anneannem ve dedemin köy evlerine de girdi bundan bir tane.

[attach type=image]13032[/attach]

Resimdekinin aynısıydı. O zamanlar elektronik bilgim neredeyse hiç olmadığı için elektrik gelince o lambaların nasıl söndüğünü hep merak ederdim. 

Yıllar sonra da bundan bir tane kendim de yapmak istedim. Ama ozamanlar bilgim yeterli değil, buralarda da takılmıyorum. Bir kağıt kalem aldım elime, dur olmadı, bu da olmadı, bu bizim köyden deeel, derken diyotların çalışma prensibinden faydalanarak bir tane çizim oluşturabildim. Bir delikli karta devreyi kurup plastik bir eski adaptör kutusuna kurdum. ÇALIŞTI! Sevinç doruklarda... İlk defa bir "cihaz" yapmışım anlatamam...

İşte bu devre o devredir.

[attach type=image]13034[/attach]

Devrenin çalışma prensibi son derece basittir. Seri kapasitör ile zayıflattığımız şebeke ceryanı, doğrultulduktan sonra filtre edilir ve 1k-1W direnç paralel bağlanmıştır. Bu direncin iki ucu arasındaki gerilim ortalama 12Volttur. Bu nedenle filtreleme kapasitörünün büyük voltajlı seçmeye gerek kalmamış olur. Fiziksel boyutu da küçük olacağından devreye cuk oturur.

Devre girişinde gerilim varken, 1k tarafından boğulmuş akım, 2,2k ve kırmızı LED üzerinden geçip 9V pili yavaş yavaş şarj etmektedir...
[attach type=image]13036[/attach]
LEDler ise tıkama yönünde olduklarından yanamazlar. Bu da elerktrik varken yanmayan lamba yaptığımız anlamına gelir...

Elektrikler gittiğinde girişten gelen gerilim sıfır olur. Bu defa pil gerilimi > şebeke gerilimi olduğundan pil, beyaz LEDleri yakarak 1k-1W üzerinden geri döner.
[attach type=image]13038[/attach]

Böylelikle şebekede elektrik varken sönüp pili şarj eden, elektrik kesilirse pilden LEDleri yakan bir devre elde etmiş oluyoruz.

Peki ama o 100 Ohmluk direnç nedir?

DEVRE-2

Bu devredeki LEDler, 1k-1W direncinin değerinin çok yüksek olması sebebiyledir ki kör yanar. Ancak bu bir dezavantaj değildir ve daha da önemlisi bunun bir çözümü vardır.

LEDlerin istendiğinde kör yakılması, bazı olumsuz durumlarda pillerin idareli kullanımı açısından son derece önem taşır. Bundan yıllar evvel Amerikada geçekleşen bir sel ve fırtına felaketinde, afetzedelerden bazılarının ellerinde "ateşböceği modu" adı verilen bir moda sahip el fenerleri vardı. Bu el fenerleri ateş böceği moduna alındığında, eldeki pillerini son derece uzun süreli kullanmışlar, yardım gelene kadar günlerce idare etmişlerdi. Bu nedenle el feneri ve ışıldak üreten bazı firmalar, ürünlerine ateş böceği modu eklemeye başladılar.

Ateş böceği modu, pillerin mahsur kalma, çeşitli doğal afet gibi durumlarda idareli kullanılması amacıyla, gece lambasından daha kör şekilde yakılmasıdır. LEDlere verilen akım, gece vakti ışık olmayan bir ortamda, insan gözünün karanlığa alışmasını da dikkate alarak, son derece zayıf verilir ve LEDler bu düşük akımla insanın o anki ihtiyaçlarını iyi kötü görecek kadar düşük parlaklıkta yanar. Bu da eldeki pillerin daha uzun süre kullanılabileceği anlamına gelir. Ateş böceği modundan çıkıldığında son derece parlak yanar; ancak bu defa piller birkaç saatte biter.

İşte yukarıda sizlere gösterdiğim lamba, ateşböceği moduna sahiptir ve 1k'lık direncin LEDleri düşük akımla beslemesi hem opsiyonel hem de olumlu bir özelliktir. Fakat istendiğinde LEDlerin parlak yakılması gerekiyorduysa bu defa devrede ufak bir değişiklik yapmamız gerekecektir...

[attach type=image]13040[/attach]

Yukarıda gördüğünüz devrede, küçük bir değişiklik yaparak sürgülü komütatör anahtar eklenmiştir. Devredeki sürgülü anahtar atıyorum 1 konumundayken, pil gerilimi 1k direnç üzerinden geçeceği için LEDler kör yanacak yani ateşböceği modunda yanacaklardır. Sürgülü anahtar 2 konumuna ayarlandığında ise LEDler, gerilimlerini direkt olarak pilin eksisinden alacaklar, böylece LED devresi için tek direnç, 100 Ohm olacaktır. Bu 100 Ohm da zaten LEDleri korumak amaçlıdır. 9V gerilimde beyaz LEDleri 100-120 Ohmda yakabilirsiniz.

Görsel ekleme sınırımı aştığım için ikinci iletiye geçiyorum...

[seron]

Değerli arkadaşlar,

Yukarıda sizinle paylaştığım devreden iki tane yaptım. Birini bir reçel kavanozuna, diğerini ise eski nokia adaptörüne. İlisi de kesinlikle sıkıntısız çalışmaktadır ve yıllardır bozulmamışlardır. Takdir edersiniz ki zaten bozulacak birşey yok devrede, en azından yapısı basit.

Piyasada, internette gördüğünüz çoğu devreye baktığınızda son derece kompleks, transistörlü, röleli çeşit çeşit devre görebilirsiniz.  Bu devreyi kimse yapmamış ve hiçbiryerde paylaşmamıştır. Çok büyük bir mucize yaratmadım ama en azından en usta olanınızdan en ilgili olanınıza kadar orjinal, basit, ucuz ve son derece de işlevsel birşey yaptığımı düşünüyorum. Yorumlarınızı eksik etmeyiniz...

Bu devrenin plaket şemasını da çizip oluşturdum:

[attach type=image]13042[/attach]

Baskı pdfleri de eklenmiştir giriş yapmadan göremezsiniz.

İyi çalışmalar arkadaşlar.

[davut naci kaya]

Güzel tasarımlar, elinize sağlık. Şebeke tarafındaki paralel kondansatör ve direnç değerleri nedir?

[seron]

Güzel tasarımlar, elinize sağlık. Şebeke tarafındaki paralel kondansatör ve direnç değerleri nedir?

Onu yazmayı unutmuşum özür. Şebekeden gelen seri kapasitör 220nF-400V X2 tip (MKTde olabilir) kutupsuz kapasitördür. Kendisine paralel bağlı direnci 680k ila 2M arasında seçebilirsiniz. Ben huy edindim hep 1M takıyorum. Çeyrek watt yeterli oluyor. 1K dirençlerin ikisi de 1Watt olacaktır. LEDlerin seri direnci olan 100Ohmu yarım watt seçerseniz de olur. Çeyrek watt fazla ısı yapabilir. Kırmızı LED'in seri direncini 1K olarak da seçebilirsiniz. Doğrudan pil şarj akımına kumanda ediyor.

Başka ne kaldı?... Hah LEDler standart 5mm 10mA veya 20mA'da olabilir.  Ayrıca şarjlı pil kullanmak zorunluluğu yoktur. Hatta, önermiyorum bile. Onun yerine henüz bitmiş, tükenmek üzere olan bir 6F22 9V pil kullanın. Yoksa, yeni pil alırsanız, bu defa pilin biraz bitmesi için tam parlaklıkta birkaç saat yakın ki eksilsin. Çünkü sıfır pili direk şarja takınca zarar görüyor. Panasonic gibi pahalı markalardan ziyade adı duyulmamış bimilyoncu pillerinden tavsiye ederim. Böyle bir pilin tahmini kullanım süresi 1 yıldan fazladır.

Ateş böceği modundayken piller tahminen 4-6gün devamlı yakar.
Tam modda ise 5 saatten sonra gözle görülür körelme farkedebilirsiniz. Maksimum kullanım süresı bu moddayken 10 saati geçmeyeceğini tahmin ediyorum.   Ama sadece ediyorum. 48 saat ışık verirse şaşırmayın

Kolay gelsin.