Şarjlı Pillerin Doğru Kullanımı

[seron]

ŞARJLI PİLLERİN DOĞRU KULLANIMI

Şarjlı pillerin doğru kullanımı önemli bir konudur ve maalesef birçokları bu konudan bihaber olduklarından, zaten maliyeti yüksek olan pillerini zayi etmektedirler. Bu nedenle sizlere aktaracağım bu makalede pillerinizi nasıl doğru kullanacağınızı anlatacağım.

Öncelikle bazı kavramları bilmeliyiz:

Gerilim
Kapasite 
İç direnç
Şarj-deşarj
Tampon şarj
Normal şarj
Hızlı şarj
Aşırı şarj
Aşırı deşarj
Döngü/saykıl/cycle
Hafıza etkisi


Gerilim:
Pilin, ya da pillerin bileşiminden oluşan bataryanın toplam potansiyel kuvvetini ifade eden bir kavramdır ve gerilim değeri pilin türüne ve boş-dolu oluşuna göre değişir.

Kapasite:
Pilin belli bir akım çekildiğinde ne kadar süre dayanacağıdır ve Ah(ampersaat), mAh(miliampersaat) gibi ifadelerle pilin üzerinde yazılıdır. C=I.t ile ifade bulur.

İç direnç:
Pilin en önemli unsurlarındandır ve küçük olması istenir. Küçük olması demek, dış devreye anlık olarak daha fazla akım verebilmesi, birim zamanda daha çok elektron akıtabilmesi demektir.

Şarj-Deşarj:
Minimum gerilim değerindeki bir pil ya da bir bataryanın maksimum(nominal) gerilim değerini gösterinceye, veyahut maksimum gerilim seviyesinden daha küçük bir seviyeye kadar; şarj dinamosu, batarya, doğrultuculu trafo gibi güçkaynakları ve şarj kontrol devreleri yardımı ile doldurulması, elektronlar ile beslenmesi olayına şarj-charging-dolum denir.

Maksimum gerilim seviyesindeki bir pil ya da bataryanın çeşitli almaçları besleyerek minimum gerilim seviyesine inme olayına da deşarj-discharging-boşalma denir.

bir pilin bitik-dolu olması durumunda örnek gerilimler:

                                                            bitik(alt limit)                           dolu(üst limit)
akümülatörlerde (hücre başına)         1,65-1,70V(12V aküde 10V)      2V(12V aküde 13,5V)
demir-nikel bataryalarda                       0,85V                                       1,25V
nikel-kadmiyum(NiCd)                        0,85-0,90V                                   1,25V
Nikel-metalhidrit (Ni-Mh)                   0,85-0,90V                                   1,25V
lityum-iyon pillerde                            3,15-3,20V                                3,6V-3,7V

Dolum, doldurulacak olan bataryanın "nominal/anma/üzerinde yazan" voltajın en az 1 volt üzerinde bir gerilim ile yapılır. belli bir voltajın üzerinde yapılan şarj da, pilin ömrünü kısaltabilir ya da pili bozabilir.


Tampon şarj/Trickle charge:
Bir pilin ya da bataryanın, kullanım dışı/bekleme konumunda iken, kendi kendine deşarj olmasını engellemek amacıyla, normal şarj akımının 20 ila 30'da birlik bir akım ile şarj edilmesi olayıdır. Tampon şarja alınan bataryaya uygulanan gerilim ise bataryanın nominal geriliminin çok üzerinde olmamalıdır ve bu uygun gerilime de "yüzdürme gerilimi" denir.
örnek verecek olursak; 1,25V 600mA nicd pili daha sonra kullanmak üzere tampon şarjda bekleteceğiz. tampon şarj akımı = (600mA : 30) . 1 olacağından;
                               =20mA olur.

yüzdürme voltajımızı ise ya 1,20-1,25V olarak; ya da 1,3V olarak seçmemiz uygun olur.

Tampon şarj, uygulandığı zamanın uzunluğuna bağlı olarak zararlıdır ve aşırı şarja neden olabilir. Ayrıca bataryaları oluşturan seri bağlı pillerde voltaj farkı oluşturarak pili kullanım dışı bırakabilir. Bu gibi bir durumdan şüphelenildiğinde batarya paketi sökülerek, piller tek tek test edilir ve hangi pilin voltajı anormal ise o pil normale dönünceye kadar şarj veya deşarj edilir.

Normal şarj/Normal charge:
Boşalmış bir bataryanın, kapasite değerinin onda biri kadar akım ile şarj edilmesidir. Yani 60Ah bir akü, 6Amper ile; 2200mA bir pil, 220mA ile şarj edilir.

Hızlı şarj/Quick charge:
Boşalmış bir bataryanın, acil bir durumda hemen kullanılması amacıyla, normal şarj akımının çok üzerinde bir akım ile şarj edilmesidir. Hızlı şarj akım değeri, genellikle pillerin üzerinde yazar. Hızlı şarj, pillerin ömrünü kısaltan, sürekli uygulanmaması gereken bir şarj tekniğidir. günümüzde kullanmakta olduğumuz başta cep telefonları olmak üzere birçok cihaz, hızlı şarj tekniğiyle doldurulur. bunun nedeni, kullanılan cihazı kesintisiz olarak derhal kullanıma hazır tutmaktır. batarya ömrünün minimum düzeyde zarar görmesi açısından, otomatik şarj kontrol devreleri ve özel darbeli şarj tekniği kullanılır.

Aşırı şarj/Over charge:
Bir pil ya da bataryanın tam dolum durumundan itibaren gereksiz yere veya arızalardan ötürü şarj edilmesi durumudur. Sakıncalıdır. Pilller bozulabilir ve patlayarak yaralanma ve/veya yangınlara neden olabilirler.

Aşırı deşarj-Derin deşarj/Over discharge-Deep discharge:
Bir pil ya da bataryanın, bilinçsiz kullanım veyahut çeşitli arızalar, batarya koruma devresinin olmaması ya da arızalı olması gibi birçok nedenden dolayı  minimum gerilim seviyesinin altına düşene kadar kullanılması, hatta gerilimi sıfırı gösterene kadar şarj edilmemesi durumudur.

Sakıncalıdır. Pilde kapasite kaybı oluşabilir veya pil bir daha kullanılamayacak hale gelebilir.

Hafıza etkisi sorunuyla karşılaşıldığında ise iyileştirme yöntemi olarak kullanılan bir tekniktir.

Döngü/Saykıl/Cycle:
Bir pil ya da bataryanın normal şartlarda ve yaklaşık kullanım ömrüdür. 1Cycle, bir dolum+bir boşalım işlemine eşittir. Yani bir pil bir kez doldurulup boşaldığında, bir saykıllık ömrünü yemiş olur. şarjlı kalem pillerin ömrü 1000cyle olarak belirtilse de, bazı etkenler nedeniyle bu rakamdan daha az, ya da fazla olabilir.

Hafıza etkisi/Memory Effect:
Bir pilin ya da bataryanın yanlış kullanılması sonucu ortaya çıkan, pilin bir önceki şarj durumunu hatırlayarak tam dolmaması ve eksik kapasiteyle çalışması durumudur. Ni-cd ve Ni-Mh pillerde ortaya çıkar. Şarjın tamamlanmadan sonlandırılması veya minimum gerilim seviyesine İnmeden şarja verilmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Çaresi, pilin birkaç defa şarj-derin deşarj işlemine tabi tutmaktır. yine kurtarılamıyorsa pil en yakın geridönüşüm istasyonuna ulaştırılır, yerine yenisi alınır.
...

PİLLERİN SAKLANMASI:

Piller mümkün mertebe oda sıcaklığı ve altında saklanmalıdır. Ancak pillerin buzdolabına konması da, madeni muhafazalarının büzüşüp daralarak içlerinde barındırdıkları kimyevi içeriğin dışarıya sızmasına neden olabilir.

Çocukların ulaşabileceği yerlere konmamalıdır.

Kısa devre edilmemeli, güneşte, sıcakta bırakılmamalı, ateşe atılmamalı, içi açılmamalı, çöpe atılmamalı, şarj cihazlarında unutulmamalı, kapasitesinin üzerinde akım çekilen aletlere bağlanmamalıdır.

Bazı tipleri tam şarjlı, bazıları kısmen şarjlı(anlatacağım) olarak muhafaza edilmelidir.

ŞARJ EDİLMESİ

Hangi tip batarya olursa olsun pil ve bataryalar, teknik kurallara uygun olarak şarj edilmelidir. Acil ihtiyaç duymadıkça normal şarj akımı ile şarj edilmelidir.

Bataryaların şarj süreci kontrol edilmeli, eğer kontrol etmek güç ise hazır satılan otomatik kesmeli-deltaV şarj cihazları ya da özel yapılmış devreleri ile şarj edilmelidir.

Aşırı şarj ve aşırı deşarjdan kaçınılmalıdır.

lityum iyon piller,  rastgele güç kaynakları ile şarj olmazlar; bozulurlar. her lityum-iyon pilin özel olarak üretilmiş şarj devresi, cihazı olur. ayrıca lityum iyon pillerde "batarya koruma" devresi vardır. bu koşullara uymadan asla şarj edilmeye çalışılmamalıdır. bu tip piller, uzun süre kullanılmayacaksa kısmen şarj edilerek saklanır. kısmi şarjdan maksat, pili yüzde70 veya yüzde75 seviyesinde iken şarjı durdurup saklamaya almaktır. şayet yüzde yüze yakın seviyede ise bir miktar kullanılarak yüzde yetmişe kadar düşürülür ve saklanır.

Ni-cd ve Ni-mh piller boşalmadan şarj edilmemeli, ya da şarj tam bitmeden şarjdan çekilmemelidir. eğer uzun süre saklanacaklarsa, tam şarjlı olarak ve serin yerde saklanmalıdırlar. hafıza etkisi sorunuyla karşılaşıldığında, birkaç kez şarj-derin deşarj tekrarıyla normale döndürülmeye çalışılmalı, dönmüyorsa geridönüşüm istasyonlarına ulaştırılmaya çalışılmalıdır.

SATIN ALMA

bir şarjlı pil satın alınmadan evvel ihtiyaç tam olarak belirlenmeli ve alınacak pilin özelliği bilinmelidir.

uyanık satıcıların vaadleri dinlenmemeli, ısrarla kendi kararlaştırdığınız ürün alınmalıdır.

birçok firma pillerinin üzerine yanıltıcı ve abartılı kapasite değerleri, yazıları basmaktadır. bu nedenle alınacak pilin markası ve özellikleri titizlikle seçilmelidir.

ihtiyacın çok üzerinde kapasiteli pil, zannedilenin aksine ekonomik açıdan dezavantajlı olabilir.

KULLANIM

Kullanım esnasında da piller takip edilmeli, kısadevre edilmemeli, şarj ve kullanım(deşarj)esnasında çok fazla ısınıp ısınmadığı takip edilmeli,

Aşırı ve üst üste şarj edilmemelidir.

ŞARJLI PİLLER NERELERDE KULLANILMAZ

Masa ve duvar saatleri, klima, TV vb uzaktan kumandaları gibi bitik pillerle de uzun süre çalışabilen, akım ve gerilim gereksinimi düşük olan cihazlarda kulanıldığında pilin minimum gerilim limiti altına düşüleceğinden ve pil boşuna yıpranacağından, bu eşyalarda kullanılmamalı; fotoğraf makinesi, kamera, el feneri, müzik çalar, vb pil bittiğinde bir şekilde hemen anlayacağınız alet ve eşyalarda kullanılmalıdır.

Aynı şekilde şarjlı piller, kapasitesinin üzerinde akım çekilen yerlerde kullanılmazlar. aksi taktirde hasar görür, patlayabilir, yaralanma ve/veya yangınlara neden olabilirler.

DİKKAT!

Şişmiş, ezilmiş pillerinizi asla kullanmaya çalışmayınız. Eğer elinizde şişmiş ya da ezilmiş batarya yada pilleriniz var ise, sızıntı yapmayacak ambalajların içine koyarak gömünüz. Geridönüşüm istasyonlarına uzak olduğunuz düşünüldüğünde yapılacak en mantıklı çözüm budur.

seron üyesi tarafından 320volt sitesine yazılmıştır.
09 Temmuz 2014 Çarşamba